Chào các bạn mới đến với bắn cung!
Phần 2 giúp các bạn hiểu hơn về cung tên. Thế giới bắn cung rất phong phú và có nhiều dòng cung khác nhau có thể làm bạn hơi bối rối lúc ban đầu, không biết chọn mua cây cung đầu tiên như thế nào. Thực ra bất cứ cây cung nào, loại cung nào cũng đều đem đến cho bạn niềm vui và trải nghiệm đáng quý. Mỗi dòng cung đều có điểm đặc sắc riêng. Tuy vậy, nếu bạn đã có mục đích rõ ràng rồi thì bạn sẽ chọn loại cung nào đáp ứng tốt nhất mục đích của mình: bắn giải trí hay bắn tính điểm; cây cung nào có tính năng tối ưu để bắn dễ dàng và chính xác hay cây cung nào bạn thấy đẹp mắt; bạn thích cung ngắn hay cung dài; bạn thích loại cung nguyên một cây dài hay loại có thể tháo rời ra được;...Sau khi xác định kiểu cung mình thích thì bạn mới đi tiếp đến phần chọn cung phù hợp cho mình, size nào, nếu là longbow/recurce thì cung tay trái hay tay phải, limb size nào, riser size nào...Bạn có biết là lựa chọn cung tay phải hay cung tay trái không phải đơn thuần là dựa vào tay nào là tay thuận, mà dựa vào yếu tố quan trọng nữa là dựa vào mắt nào là mắt thuận? và mắt thuận không phải là mắt có thị lực tốt hơn như nhiều người lầm tưởng mà lại rất khác? Trong quá trình chơi sau này mũi tên,dây sẽ bị hao mòn. Bạn cần dụng cụ gì để tự lắp ráp sửa chữa mũi tên và dây cung? Chọn cung phù hợp là quan trọng rồi nhưng mũi tên cũng quan trọng không kém, mũi tên không phù hợp thì một cây cung tốt, đắt tiền cũng là vô nghĩa.
Tài liệu hơi dài và có nhiều hình minh họa nên mình share link cho tiện.
Lời nói đầu:
Bắn cung từ lâu đã được ghi nhận là môn thể thao để rèn luyện sức khỏe và tinh thần. Từ trẻ em cho tới người cao tuổi đều có thể tập bắn cung. Tôi mong tài liệu này sẽ giúp ích cho những bạn mới cũng như những hướng dẫn viên clb/ khu bắn cung giải trí. Tài liệu đưa ra những kiến thức và chỉ dẫn căn bản nhất giúp bạn tự thực hành hiệu quả và an toàn.
Tuy rằng kỹ thuật bắn cung và phần lớn hình minh họa trong tài liệu này theo lối bắn cung phương Tây nhưng các bạn vẫn có thể áp dụng cho các loại cung khác ví dụ như kỹ thuật ngắm bắn, chọn mũi tên. Tôi chọn lọc dịch tài liệu từ sách huấn luyện của FITA- tiền thân của World Archery hiện nay, hiệp hội bắn cung Canada và kinh nghiệm bản thân. Các bạn mới tập nên bắt đầu từ cung trần/longbow để nắm được kỹ thuật và hiểu rõ về cung tên. Cây cung longbow đơn giản thế mà vẫn làm say mê biết bao người. Có thể nói rằng trong gia đình cung tên thì longbow là cái gốc, những loại cung sau này như recurve, recurve olympic, compound là các nhánh cây. Một khi bạn đã hiểu rõ cái gốc thì bạn cũng sẽ nhanh chóng thích nghi với các loại cung khác.
Chúc các bạn tập an toàn, vui thích với môn thể thao – nghệ thuật này!
Nha Trang, ngày 31 tháng 5 năm 2014
Cung Thủ
Kiều Hưng
Người biên tập: Kiều Hưng – Founder of 4 Winds Archery
Email: kieuhung10x@gmail.com
Facebook: https://www.facebook.com/cungthu.vn/
CHƯƠNG 2: THIẾT BỊ
Thiết bị tiêu chuẩn cho một người mới tập gồm:
I.MŨI TÊN
Chiều dài mũi tên cần được xác định phù hợp với “chiều dài kéo” tiếng Anh gọi là “ draw length” hay có thể gọi nôm na là ‘sải tay’ của cung thủ. Với lối bắn kiểu truyền thống, khi kéo đúng tầm tay, đầu mũi tên nhô ra ngoài cánh cung vài cm là vừa. Mũi tên dài một chút dùng vẫn được nhưng nếu mũi tên quá ngắn có thể gây nguy hiểm và không dùng được. Đối với lối bắn target thì chiều dài mũi tên được đo lường rất kỹ, cắt vừa đúng để dùng clicker.
Thân mũi tên có thể làm từ tre, gỗ, nhôm, sợi thủy tinh, sợi carbon...
Đuôi mũi tên thường dùng hai loại chính là lông vũ ( feather ) hoặc vane nhựa. Lông vũ thường được người chơi kiểu truyền thống ưa chuộng vì nó nhẹ, mũi tên kê trực tiếp trên cửa sổ cung mà bắn chứ không cần phải gác lên arrow rest như đối với vane nhựa, đuôi feather khi bị rách chỉ cần vuốt lại là bắn được tiếp, và dễ dàng thay thế feather bằng khuôn hoặc bằng tay trong khi vane nhựa chỉ cần rách một chút là phải bỏ. Bù lại vane nhựa lại có ưu điểm khác là tính đồng đều cao, có nhiều cấu hình để lựa chọn. Cung thủ thi đấu Olympic ưa dùng loại vane xoáy để tăng tính ổn định của mũi tên ở cự ly dài. Feather cũng có thể dán để mũi tên bay xoáy tuy nhiên độ xoáy không nhiều bằng vane xoáy ( spin vane).
Mũi tên được đo lường bởi độ cứng ( spine) của nó Nếu mũi tên cứng quá khi bắn sẽ không êm. Nếu mũi tên mềm quá khi bắn có thể bị gãy. Ngoài ra mũi tên quá cứng hoặc quá mềm sẽ làm hướng bay của mũi tên không thẳng. Bạn nên chọn mũi tên cứng một chút dùng sẽ an toàn hơn và có thể vẫn sử dụng tốt khi sau này dùng cung mạnh hơn. Độ cứng của mũi tên được đo bằng cách treo một quả nặng vào giữa mũi tên dài 28 inch. Độ oằn của mũi tên nhân với 1000 cho ra thông số spine. Con số càng lớn đồng nghĩa với mũi tên bị cong xuống nhiều- tức là mũi tên “mềm” và ngược lại
Mũi tên bằng carbon và nhôm thường có ghi thông số trên thân mũi tên thể hiện độ cứng.. Ví dụ mũi tên 700 cứng hơn mũi tên 900. Độ cứng được in thên thân của mũi tên, những loại rẻ tiền thì thường không có thông số này.
Mũi tên nhôm thường có thêm 4 chữ số in trên thân mũi tên ví dụ 2514. Hai chữ số đầu thể hiện đường kính ngoài của mũi tên và được tính bằng cách nhân 25 với 0.064 inc = 4.06 cm. Hai chữ số sau thể hiện độ dày và được tính bằng 14 nhân với 0.001 inc = 0.3 mm
Nhưng số in trên thân mũi tên chỉ là độ cứng “ tĩnh” của đoạn thân mũi tên mà thôi. Độ cứng “ động lực” của cả mũi tên khi lực dây cung tác động vào còn tùy thuộc vào trọng lượng của đầu tên, đuôi tên và feather/vane nữa. Ví dụ thân mũi tên ( arrow shaft) 900 đi với đầu tên 50 grain có độ cứng tương đương với shaft 810 đi với đầu tên 100 grain. Xác định độ cứng mũi tên phù hợp rất quan trọn ở trình độ nâng cao. Tôi sẽ nói kỹ hơn về cách ráp mũi tên có độ cứng phù hợp ở một bài khác. Đối với người mới tập thì có thể chọn đại khái hơn và nên chọn mũi tên cứng hơn mức cần thiết để sử dụng được lâu bền hơn và có thể vẫn dùng được khi sau này dùng cung mạnh hơn. Tốt nhất là nên tư vấn người có chuyên môn.
II. CÁCH XÁC ĐỊNH CHIỀU DÀI MŨI TÊN ( DRAW LENGTH) PHÙ HỢP:
Cách thứ nhất: Chính xác nhất là đo trực tiếp với cây cung, bạn nên dùng cung sức kéo nhẹ cho dễ dàng. Điều quan trọng là bạn phải tập tư thế đúng trước đã, thì việc đo mới có ý nghĩa. Tôi thấy một số hiện tượng thường gặp ở những người mới hoặc chưa tập động tác kỹ là tư thế tay chưa chuẩn cho nên đo sải tay thường ngắn hơn sau khi đã nắn đúng tư thế. Để việc đo được chính xác bạn có thể cần một người khác quan sát nắn cho bạn vào đúng tư thế. ( tư thế đúng được trình bày ở phần 3: Kỹ thuật bắn cung ). Draw length là khoảng cách từ mép ngoài của tay cầm đến dây cung.
Nếu không có cung thì bạn có thể chế một cung tạm làm từ một đoạn ống nước PVC dài khoảng 62-66’’, bạn buộc dây và lắp mũi tên rồi kéo đúng tư thế và đo.
Cách thứ 2. Nếu không có cung thực sự,bạn có thể cầm một đoạn dây. Bạn làm động tác“giương cung, kéo tên” và đo chiều dài từ mép ngoài của ngón tay cầm cung cho đến điểm neo mũi tên. Cách này cũng cần bạn phải tập tư thế đúng trước. Nếu cần. bạn nhờ ,một người khác kiểm tra và đo giúp.
Cách thứ 3 là lấy chiều dài sải tay chia cho 2,5. Cách này cũng chính xác tương đối thôi vì thực tế có người sải tay dài/ngắn khác nhau. Cho nên tỷ lệ trên không thể áp dụng cho tất cả mọi người.
Dụng cụ làm, sửa chữa mũi tên:
Nếu bạn bắn cung lâu dài thì bạn sẽ cần đến một bộ dụng cụ để tự mình ráp/ sửa chữa.
Khuôn dán tên ( feather jig) giúp bạn dán feather/vane với góc chuẩn đều nhau.
Với lông vũ ( feather ) khuôn dán có nhiều loại kẹp ( clamp ) như kẹp thẳng ( straight), kẹp dùng cho left feather, kẹp cho loại right feather, kẹp tạo hình xoáy ( helical) thì có left helical, right helical.
Với vane thì chỉ có loại kẹp thẳng
Tube cutter giúp bạn làm dấu cắt mũi tên phẳng.
Cưa răng mịn để cắt mũi tên. Bạn có thể dùng cưa máy hoặc cưa sắt loại cầm tay rồi mài mịn lại bằng giấy nhám 120.
Thước đo.
III. CUNG
Khi chọn cung bạn cần xác định dựa vào những thông số chính là : loại cung, chiều dài, lực kéo, cung dành cho người thuận tay trái hay tay phải.
Một số loại cung chính
1.Longbow Anh. Trường cung Anh ngày trước được đẽo ra từ nguyên một log gỗ chính vì vậy mà nó phải dài để kéo không bị gãy. Longbow Anh hiện đại ngày nay được dán bằng nhiều lớp gỗ nên có độ đàn hồi,bền tốt hơn cung ngày xưa. Ở VN ít gặp longbow Anh do chi phí vận chuyển nguyên cây dài như vậy từ nước ngoài là khá cao.
( English Long bow nguyên thủy đẽo từ một log gỗ )
2. Cung ngắn recurve truyền thống như cung cung Mãn Châu, cung Turkish, cung Hàn quốc
Mặc dù đây là những loại cung khác nhau nhưng chúng có một số đặc điểm chung giống nhau là cung ngắn, kết cấu recurve composit bằng nhiều loại vật liệu như sừng, gỗ, gân, xương dán với nhau bằng keo nấu từ gân và da. Có thể nói đó là phát minh lớn trong lịch sử cung tên. Có lẽ chính từ truyền thống chiến đấu trên lưng ngựa đã là động lực để người ta phát minh ra loại cung ngắn gọn và lực bắn mạnh như vậy.
Nói chung cung ngắn mà lại mạnh thì độ giật tay lớn, hay nói cách khác là không êm bằng cung dài. Tuy thế loại cung này nếu dùng với mũi tên to,nặng thì độ giật cũng giảm đi nhiều. Bắn chính xác các loại cung này là một thử thách và cũng là một điều thú vị. Có lẽ loại này được dân chơi ưa chuộng hơn. Còn nếu bạn muốn loại tiện nghi, dễ bắn, chính xác hơn thì nên sử dụng loại cung hiện đại longbow/recurve phương Tây.
Hiện nay trên thị trường có bán cung kiểu Mãn Châu và Turkish, phần lớn từ sản xuất từ Trung Quốc. Nhưng vật liệu làm cung thường bằng sợi thủy tinh( chất lượng kém hơn sợi thủy tinh của Mỹ ) và gỗ dán, bọc bên ngoài bằng simily giả da chứ không phải là chất liệu truyền thống bằng sừng, gân nên chúng ta khó có thể cảm nhận được cây cung ngày xưa như thế nào. Một số hãng Hàn quốc sử dụng sợi thủy tinh cao cấp hơn cung do Trung Quốc sản xuất. Ngoài ra cũng có một số nghệ nhân chế tác cung handmade bằng vật liệu truyền thống, nhưng giá thường cao và hiếm gặp.
3.Cung Nhật Bản
Phải nói răng kỹ nghệ chế tác cung của người Nhật cũng rất cao, cung Nhật cũng là một loại cung composit- được dán từ tre và gỗ rồi tạo hình bằng khuôn. Kết cấu này cho độ đàn hồi và sức mạnh tốt là chỉ làm từ một loại vật liệu. Điểm khác thường của cây cung này là nó rất dài- khoảng 2,2m và điểm kéo dây lại thấp ở phía dưới chứ không gần trung điểm như các loại cung khác Đây là điểm khác thường, cũng là điểm độc đáo và cũng là một nhược điểm của cung Nhật . Một lý giải cho điều này là kéo thấp như vậy lực bắn sẽ cho lực mạnh hơn là kéo ở trung điểm của dây cung. Cung Nhật nổi tiếng về giá trị nghệ thuật, thiền hơn là tính chính xác.
Cho đến thập niên 60 người Mỹ đã có một cuộc cách mạng trong lịch sử cung tên khi phát minh ra loại cung long bow và recurve với tay cầm có cửa sổ( window). Điều này giải quyết 3 vấn đề là tay cầm có điểm kê mũi tên, mũi tên được đặt gần hơn với center shoot, và cửa sổ còn giúp tầm nhìn đến mục tiêu không bị che khuất. Cây cung có cấu trúc composit. Lõi của cánh cung làm từ hai lớp gỗ và gia cố hai lớp sợi thủy tinh ở ngoài, các lớp được dán với nhau bằng keo resin epoxy. Với vật liệu hiện đại này tốc độ bắn của cung tăng đáng kể so với vật liệu truyền thống ngày trước. Ngày nay ngoài sợi thủy tinh người ta còn dùng các loại vật liệu mới khác. Loại cung hiện đại này đang phổ biến nhất hiện nay bởi chúng có nhiều tính năng tiện lợi, độ chính xác cao, đặc biệt là loại cung take down tháo lắp rất thuận tiện khi mang đi xa.
4. Long bow :khi cung đã lên dây thì điểm tiếp xúc duy nhất giữa dây và cánh cung là ở chỗ móc dây cung. Cung longbow được nhiều người ưa chuộng bởi longbow dễ bắn, êm tay, dễ bảo quản, cánh cung ít bị vặn xoắn như ở cung recurve.
Ví dụ một cây longbow thẳng do Hưng- Cung Thủ chế tác. Lõi là hai lớp tre, hai mặt ngoài là sợi thủy tinh. Đây là một cây longbow khi tháo dây cung thì cánh cung thẳng.
Một cây longbow reflex deflex do Hưng- Cung Thủ chế tác. Thiết kế cong này là sản phẩm trung gian giữa dòng longbow thẳng và cung recurve. Cánh cung cong về phía trước nhưng không cong nhiều như ở cung recurve. Do vậy khi lên dây thì điểm tiếp xúc giữa dây và cánh cung vẫn là duy nhất ở chỗ móc dây. Đó là một thiết kế tận dụng được ưu điểm của cả hai loại. Nó dễ bắn, bắn êm tay, dễ chế tác hơn recurve và tốc độ bắn tuy không nhanh bằng recurve nhưng cũng nhanh hơn kiểu cánh cung thẳng.
5. Cung Recurve hiện đại. Cung recurve: cánh cung cong ngược về phía trước. Khi lên dây thì ngoài vị trí đầu móc, dây tiếp còn xúc với một phần của cánh cung.
Nếu so sánh cùng công nghệ, vật liệu, lực bắn thì thiết kế recurve có tốc độ bắn nhanh hơn so với longbow. Tuy vậy longbow lại có ưu điểm là bắn êm hơn, cánh cung ít bị vặn xoắn hơn recurve.
Ví dụ cung recurve one piece
Ví dụ cung recurve takedown
Cung recurve có thể chia ra làm 3 loại chính là:
Cung take down do hai cánh cung ( limb) kết nối với tay cầm ( riser ). Điều hay là chúng ta có thể thay đổi lực bắn bằng cách đổi bộ cánh cung hoặc đổi tay cầm và có thể nhiều khi có thể tráo đổi tay cầm của hãng này đi với cánh cung của hãng khác.
Về tay cầm ( riser ) .
Tay cầm có hai loại chính là:
Loại vặn ốc ( bolt on ) : Cánh cung phải được vặt chặt vào tay cầm. Do đó lực kéo của cây cung là cố định. Đối với loại tay cầm vặn ốc này thì mặc dù các nhà sản xuất không đảm bảo là tay cầm và cánh cung của các hãng khác nhau là cùng một chuẩn và tương thích với nhau nhưng có khi tráo đổi vẫn được.
Ví dụ riser và cánh cung kiểu vặn ốc.
Loại tay cầm ILF ( international Limb Fitting ) : cánh cung được cài vào tay cầm kiểu tháo lắp nhanh mà không phải vặn ốc. Đây là thiết kế đột phá được phát minh bởi hãng Hoyt và sau này đã trở nên phổ biến toàn cầu. Cánh cung có một chốt được cài gá vào tay cầm bởi chỗ hõm ( dove tail ). Cái hay của thiết kế này không chỉ là giúp cho việc tháo lắp cánh cung nhanh chỉ với một cái “ click” mà hơn cả là tay cầm này có thể thay đổi sức kéo của cung trung bình khoảng +/- 5% so với lực tiêu chuẩn ( sự điều chỉnh % này cũng tùy thuộc vào các hãng khác nhau nữa). Khi nới lỏng con ốc ra thì cánh cung ngả về phía sau làm lực bắn giảm đi và khi siết chặt ốc vào thì cánh cung ngả về phía trước làm lực cung mạnh hơn. Và thực sự là sự điều chỉnh này rất lợi hại cho việc phát triển thể lực cũng như khi tinh chỉnh mũi tên. Tay cầm ILF tương thích với tất cả các loại cánh cung chuẩn ILF ( trừ một số rất ít mẫu như Hoyt Fomula chỉ tương thích với cánh cung Fomula). Do đó bạn có rất nhiều lựa chọn để lắp cây cung của mình . Ví dụ cánh cung hãng Win Win lắp vào tay cầm Hoyt.
Ví dụ riser và limbs ILF
Cần phải nói thêm một điều là tay cầm gỗ truyền thống dù là gỗ kiểu vặn ốc hay ILF được nhiều người vẫn ưa thích bởi cảm giác ấm áp của gỗ, vẻ đẹp truyền thống và đặc đểm là có thể gác trực tiếp mũi tên lông vũ trên tay cầm mà bắn, giúp cài tên nhanh và chắc chắn. Đó là lựa chọn của đa số thợ săn, bắn đồng cỏ, bắn đĩa bay và bắn giải trí trong sân nhà. Nhưng cửa sổ tay cầm gỗ thường hơi dày do đó mũi tên không ở chính giữa mặt phẳng dây cung mà hơi lệch sang bên trái một chút ( đối với cung tay phải).
Trong khi đó tay cầm nhôm, carbon thì thành cung mỏng và cho phép điều chỉnh mũi tên từ vị trí lệch qua phải-trung tâm giữa mặt phẳng dây cung- cho đến lệch qua trái. Do đó cho phép tinh chỉnh dễ dàng. Riser loại này bắt buộc phải dùng arrow rest để gác mũi tên.
Về Cánh cung ( limb ). Theo qui ước quốc tế các nhà sản xuất đo lực cung ở draw length tiêu chuẩn là 28 inc. Lực cung thay đổi khoảng +- 2.5 # cho mỗi thay đổi một 1’’ draw length. Ví dụ 45# @ 28’’ thì lực là 42.5# @ 27’’ và 47.5# @ 29’’.
Đọc thông số trên cánh cung.
Như vậy có nghĩa là bộ cánh cung này nếu đi với tay cầm 25’’ thì ra cây cung dài 68’’ và có sức kéo là 30#
Nếu đi với tay cầm 23’’ thì ra cây cung dài 66’’ và có sức kéo 32 #. Tương tự ta suy ra nếu đi với tay cầm 21’’ thì ra cung dài 64’’, 34#. Đi với tay cầm 27’’ thì ra cung dài 70’’,28#.
Cánh cung thì có 2 loại chính:
Loại lõi gỗ và 2 lớp sợi thủy tinh bên ngoài. Đây là thiết kế đầu tiên và vẫn được sử dụng, ưa chuộng cho đến ngày nay. Vật liệu mới thường đắt hơn nhưng không có nghĩa là cánh cung gỗ/ fiber glass không tốt. Có những mẫu rất tốt, rất êm. Trên cánh cung loại này người ta không ghi cái nào là trên hay dưới. Chúng ta biết cánh cung có ghi thông số lực kéo là cánh bên dưới.
Loại vật liệu mới thường đắt tiền hơn. Đó là gỗ/ carbon hay bamboo/ carbon hay foam/ carbon và còn kết hợp thêm graphine.
Plunger hay còn gọi là cushion. Từ này không có trong tiếng Việt nên tôi dùng từ gốc tiếng Anh. Phụ kiện này làm hai chức năng. Một là điều chỉnh center shoot hay là điều chỉnh mũi tên nằm giữa cánh cung hay lệch trái, lệch phải. Và nó có lò xo điều chỉnh được độ cứng/ mềm chỗ tiếp xúc đầu tỳ với mũi tên. Bằng cách điều chỉnh lò xo, mũi tên bắn đi sẽ êm, không hoặc ít bị lệch hướng do va chạm vào đầu tỳ.
Về dây cung.
Dây cung của longbow thì ngắn hơn cung khoảng 3’’ là vừa. Trong khi đó dây cung của recurve thì ngắn hơn cung khoảng 4’’ là vừa. Theo qui ước người ta nói dây cung cho longbow 66’’ thì có nghĩa là chiều dài thực sự của nó là 63’, và dây cung recurve 66’’ thì chiều dài thực sự của nó là 62’’.
Dây cung làm từ vật liệu chuyên dụng đòi hỏi ít dãn và tốt nhất là không dãn. Dây cung cũng là một yếu tố quyết định tính năng của cây cung. Dacron B 50 là loại phổ biến hơn 10 năm trước,sau một thời gian sử dụng nó có thể dãn hơn 1cm. Sau này có loại Brownell fast flight gần như không dãn và nhà sản xuất nói là nó giúp tăng tốc độ bắn tên lên tới 3%. Loại BCY cũng nhiều chọn lựa.
Dụng cụ làm và sửa chữa dây cung.
Nếu bạn muốn làm dây cung thì bạn cần một khuôn làm dây ( string jig ). Dụng cụ này cũng đơn giản và bạn có thể tự làm.
Một thứ khác mà bạn cần đến nhiều hơn. Đó là dụng cụ để quấn dây bảo vệ cung-là chỗ hai đầu dây và đoạn giữa nơi cài mũi tên. Sở dĩ tôi nói bạn cần đến nó là vì nhiều khi nock mũi tên của bạn quá lỏng hoặc quá chặt khi cài vào dây cung. Bạn có thể sửa lại bằng cách quấn lại dây chỗ cài mũi tên với chỉ to hơn hoặc nhỏ hơn. Hoặc nhiều khi sợi dây mua về sau một thời gian bị dãn ra làm chỗ quấn dây bị hở thì bạn cũng phải quấn lại.
Để giữ cho dây cung được lâu bền thì bạn cũng thường xuyên kiểm tra và vuốt sáp lại nếu cần. Kẻ thù lớn nhất của dây cung là thời tiết khô hanh, khi sợi dây bị khô quá thì dễ bị đứt.
6.Cung 3 dây hay còn gọi là cung compound :có tính chất đặc biệt là trợ lực rất nhiều. Khi kéo hết sải tay lực giữ dây cung thường chỉ bằng khoảng 25-35 % lực kéo thực sự của cung. Nhưng hạn chế của cung 3 dây là chỉ có thể đặt chiều dài kéo ở một khoảng cách nhất định. Ví dụ cung được đặt có chiều dài kéo là 27’’ thì chỉ những người có sải tay +/- 27’’ mới dùng được. Ban đầu cung 3 dây được phát minh chủ yếu để đi săn, sau này còn trở thành một môn thi đấu thể thao và bắn giải trí.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
PHẦN VỀ CUNG HIỆN ĐẠI LONGBOW/RECURVE.
Cung tay trái và cung tay phải: Khái niệm này do người Tây phương phát minh ra cùng với cây cung longbow/recurve có cửa sổ.. Sau này người ta khoét một cửa sổ ở chỗ tay cầm để kê mũi tên lên đó. Cửa sổ đó có hai tác dụng, thứ nhất là để kê mũi tên, thứ hai là để mũi tên gần ở chính giữa hay hoàn toàn ở giữa cánh cung, như vậy khi bắn đi mũi tên sẽ đi thẳng hoặc ít bị lệch về trái hay lệch về phải hơn so với cung nguyên thủy. Cung tay phải có cửa sổ ở bên trái. Tay trái cầm cung, tay phải kéo dây. Cung tay thì ngược lại.
Cách chọn cung tay trái hây tay phải.
Cây cung nguyên thủy không có sự phân biệt dành cho người thuận tay trái hay tay phải, khi giương cung thì mũi tên tỳ ngay lên tay cầm cung, mũi tên kê bên trái hay bên phải cung đều được. Sau này ở phương Tây người ta phát minh ra kiểu tay cầm có cắt cửa sổ để kê mũi tên thì mới có khái niệm cung tay trái/tay phải .
Trước khi mua cây cung đầu tiên,bạn cần biết mình sẽ mua cung tay trái hay cung tay phải. Để chọn cung tay trái hay cung tay phải lại phụ thuộc vào bạn có con mắt thuận hay không ? Nếu có, mắt thuận thì đó là mắt nào? Và một yếu tố khác cần quan tâm là tay thuận của mình ở bên nào.
Thế nào là con mắt thuận ?
Có lẽ chỉ những người trong giới cung nỏ và bắn súng mới biết đến khái niệm này. Đó không phải là con mắt có thị lực tốt hơn hoặc là mắt không bị tật cận thị, viễn thị như một số người lầm tưởng đâu. Bạn hãy theo dõi biểu đồ sau: Ta có một màn chắn là đoạn màu xanh( trong thực tế là mặt bia ). Giả sử ta mở cả hai mắt và ngắm đầu mũi tên vào bia. Vậy khi đó mắt trái sẽ nhìn thấy ảnh của đầu mũi tên ở vị trí A trên màn chắn, trong khí đó mắt phải sẽ nhìn thấy ảnh của đầu mũi tên ở vị trí B trên màn chắn.
Người không có mắt thuận sẽ đồng thời nhìn thấy cả hai đầu tên ở vị trí A và B. Mắt nào tốt hơn thì cho ảnh rõ hơn.
Người có mắt thuận là mắt phải thì chỉ nhìn thấy một đầu tên ở vị trí B, lúc này mặc dù mắt trái vẫn mở và nhưng nó không thấy gì cả.
Tương tự người thuận mắt trái thì chỉ nhìn thấy đầu tên tại vị trí A, mặc dù mắt phải vẫn mở nhưng nó không nhìn thấy gì cả.
Nếu bạn nhắm một mắt lại thì tất nhiên bao giờ cũng chỉ có duy nhất một ảnh do con mắt đang mở nhìn thấy.
Cách xác định mắt thuận
Mở 2 mắt, duỗi cánh tay và đưa ngón tay cái ngắm thẳng hàng với bia hay một vật bạn chọn làm mục tiêu.
Nếu bạn thấy bóng của 2 ngón tay thì bạn không có mắt thuận.
Nếu chỉ thấy một ngón tay ( như hình A) thì chứng tỏ bạn có mắt thuận. Bước tiếp theo, bạn để nguyên tay như vậy, nhắm mắt trái lại, nếu ngón tay vẫn thẳng hàng với mục tiêu ( hình B) thì mắt phải là con mắt thuận. Bạn thấy không ? Cho dù bạn mở mắt trái hay nhắm mắt trái thì ảnh của ngón tay vẫn không thay đổi vì nó chỉ phụ thuộc vào mắt phải. Nhưng nếu bạn nhắm mắt phải và mở mắt trái thì thấy ngón tay không thẳng hàng với mục tiêu nữa ( hình C ) vì ảnh lúc này do mắt trái nhìn thấy. ( Mắt thuận bên trái thì hiện tượng ngược lại )
A B C
Thế nào là tay thuận ?
Tay thuận là tay khỏe hơn, khéo léo hơn. Thường thì người ta dùng tay thuận để kéo dây cung.
Bây giờ bạn sẽ thấy hiện tượng là nếu bạn dùng tay phải để kéo dây dung, nhưng nếu bạn lại có mắt thuận bên trái thì nếu bạn ngắm đầu mũi tên vào bia thì có lẽ chẳng bao giờ trúng đâu vì đường đi của mũi tên khác hẳn với đường ngắm của mắt.
Làm sao để chọn cung tay trái hay tay phải?
1.Trường hợp thứ nhất. nếu mắt thuận và tay thuận cùng một bên thì đó là lý tưởng nhất. Bạn chọn cung bên thuận của mình
2.Trường hợp thứ 2. Mắt thuận và tay thuận không cùng một bên. Bạn chỉ được chọn thuận một thứ và phải hy sinh một thứ.
- Hoặc là bạn chọn mắt thuận làm chủ, thì bạn phải tập kéo dây cung bằng tay không thuận. Bạn ưu tiên dùng mắt thuận hơn. Bởi vì việc ngắm bắn rất quan trọng, mắt thuận do bẩm sinh và khó có thể thay đổi được. Còn chuyển tay thì có thể tập được trong khoảng thời gian ngắn hơn.
- Hoặc là bạn ưu tiên dùng tay thuận để chọn cung thì bạn phải nhắm mắt thuận lại khi ngắm bắn. Khi đó góc nhìn của bạn bị thu hẹp hơn so với mở hai mắt khi ngắm bắn, và ngắm bằng một mắt cũng mỏi và có cảm giác khó chịu hơn so với ngắm bằng hai mắt. Dĩ nhiên sau một thời gian thì bạn cũng sẽ quen với việc đó.
3.Trường hợp thứ 3. Bạn không có mắt thuận thì bạn chọn cung dựa vào tay thuận.
- Hoặc là bạn chọn cách ngắm bằng mắt bên phía tay thuận và nhắm mắt kia lại khi ngắm bắn.
- Hoặc là bạn chọn cách mở hai mắt khi ngắm bắn. Việc này có khó khăn một chút trong việc ngắm bắn vì cùng một lúc bạn nhìn thấy hai ảnh . Giả sử bạn ngắm bằng đầu mũi tên thì bạn sẽ thấy hai ảnh hơi mờ và trong suốt nhìn xuyên qua được của đầu mũi tên. Bạn xử lý bằng cách tay nào kéo dây thì dùng ảnh do mắt bên đó nhìn thấy để ngắm. Ví dụ bạn kéo dây cung bằng tay phải thì bạn ngắm bằng đầu mũi tên phía bên trái ( vị trí B). Bạn đừng quan tâm tới mũi tên bên phải ( ảnh A – do mắt trái nhìn thấy).
Chọn chiều dài cung phù hợp.
Nói chung nếu so sánh hai cung cùng chất liệu và thiết kế thì cung dài thì dễ sử dụng hơn, bắn êm , tuy nhiên bắn sẽ chậm hơn. Cung ngắn thì giật tay nhiều hơn, bắn nhanh hơn và kéo dây làm đau ngón tay hơn do góc kéo dây nhọn và có nguy cơ gãy nếu người sử dụng có sải tay dài. Bạn cần biết thông tin từ nhà sản xuất để biết chiều dài kéo tối đa của cây cung là bao nhiêu để chọn cung cho mình. Nếu không biết cụ thể thì bạn có thể ước lượng chiều dài cung cao ngang mang tai mình là có thể dùng an toàn. Dùng cung dài thì an toàn hơn. Tuy nhiên để tận dụng tối đa lợi thế của dụng cụ thì bạn cần chọn chiều dài cung phù hợp với sải tay ( draw lengh) của mình.
Tham chiếu chiều dài cung với sải tay. Bảng tham chiếu này dành cho kiểu loại cung recurve thi đấu bắn target. Nó hướng đến sự tối ưu hóa của thiết bị để đạt điểm cao nhất có thể.( Với những thể loại khác như bắn field, săn bắn, giải trí thì chúng ta có những tiêu chí khác để chọn chiều dài cung)
Bảng tham chiếu chiều dài cung với sự kết hợp giữa tay cầm và cánh cung chuẩn ILF
Brace height
Khái niệm này không có trong tiếng Việt nên tôi không để nguyên từ tiếng Anh. Đó là khoảng cách từ chỗ hõm của tay cầm cho đến dây cung. Đây là một yếu tố quan trọng trong việc tinh chỉnh để cây cung bắn êm, không ồn.
Bảng tham khảo brace height với chiều dài cung recurve của Win Win.
LỰC KÉO CỦA CUNG
Đảm bảo rằng lực kéo không quá nặng. Người mời tập nên học động tác và tư thế đúng và sử dụng cung với chiều dài phù hợp và sức kéo vừa phải để có thể giương cung, ngắm bắn mà không phải quá sức. Khi kỹ thuật và thể lực phát triển hơn, bạn có thể sử dụng những cây cung có lực kéo mạnh hơn. Lực kéo cung qui ước được đo ở sải tay 28 inch. Và lực cung thay đổi khoảng chừng ± 2 ½ pound cho mỗi inch từ 28”. Vì vậy, nếu cung có lực kéo 45 # @ 28 "thì sẽ có lực khoảng 42½ # @ 27" hoặc 47½ # @ 29 ".
Sau đây là bảng khuyên dùng đối với người mới tập thể hiện quan hệ giữa lứa tuổi và lực kéo ( một pound Mỹ tương đương 0,5 Kg)
Lời khuyên giúp bạn chọn cây cung đầu tiên, nâng cấp dụng cụ.
Đầu tiên, nếu có thể bạn nên mượn, chơi thử các kiểu loại để cảm nhận và chọn mua loại mình thích nhất.. Riêng với kiểu longbow/recurve hiện đại thì lời khuyên của chuyên gia Jonh từ Lancaster Archery cho các bạn chọn cung có chiều dài thích hợp như thế này:
Bạn cân nhắc 3 yếu tố chính để chọn cung là:
Việc chọn đúng limbs size sẽ tối ưu tính năng của cây cung. Jonh có sải tay là 28’’ nên size Medium là thích hợp nhất.
Nếu Jonh thích đi săn thì anh ta thích dùng cung 58’’ để ngắn, gọn, dễ đi rừng. Anh ta sẽ chọn tay cầm 15’’ kết hợp với limbs medium để ra cung 58’’
Nếu Jonh thích bắn giải trí và anh ta thích cung dài 64’’. Anh ta sẽ chọn tay cầm 21’’ đi với limbs medium.
Nếu Jonh thích bắn target thì cung dài 68’’ là thích hợp nhất với sải tay của anh ta. Jonh chọn tay cầm 25’’ đi với limbs medium.
Lời khuyên đối với các bạn khi nâng cấp dụng cụ
Một khi chọn được loại mình thích rồi, bạn cũng không nên vội mua cây đắt tiền ( trừ khi tiền không phải là vấn đề của bạn ), bởi vì trong quá trình chơi bạn sẽ khám phá bản thân, phát hiện ra nhiều điều mới và sở thích của bạn có thể thay đổi. Khi kỹ thuật và thể lực của bạn đã phát triển hơn. Đó mới là lúc nâng cấp. Giả sử rằng bạn đã xác định limbs size phù hợp với mình.
Bước 1: nếu kinh phí của bạn là hạn chế, thì hãy nâng cấp tay cầm trước, vì nhu cầu của bạn là không thay đổi nên bạn có thể dùng nó lâu dài với bất cứ cặp limb nào nâng cấp sau này. Thông số quan trọng của tay cầm là chiều dài và thiết kế. Tay cầm dài thì có cửa sổ dài giúp cho việc ngắm mục tiêu dễ dàng, cũng như dễ sử dụng thước ngắm. Đó là lý do cung thủ olympic thường dùng riser 25’’ và tay cầm có 3 chỗ để gắn chống rung.
Bước 2: nâng cấp cánh cung. Limb size của bạn vẫn giữ nguyên nhưng bạn sẽ nâng cấp lên bộ tốt hơn hoặc có sức kéo phù hợp với thể lực bạn hơn.
Bước 3: bạn cũng nên dành một khoản kinh phí để đầu tư vào mũi tên. Bởi vì nếu bạn có một bộ cung tên đắt tiền mà lại dùng với mũi tên chất lượng kém thì kết quả có khi không bằng dùng cung kém hơn đi với bộ tên tốt.
Bước thứ 4:là nâng cấp với các phụ kiện khác. Nếu bạn bắn cung trần thì trước hết là nâng cấp sợi dây
Trang bị của cung thủ.
Găng tay hoặc finger tap để bảo vệ ngón tay và giúp kéo dây đỡ đau tay .
Bảo vệ cánh tay. Arm guard để bảo vệ cánh tay khỏi bị dây cung bật vào và giữ cho tay áo không vướng vào dây.
Túi đựng mũi tên
Bảo vệ ngực. Chest guard giúp bảo vệ ngực không bị dây cung bật vào và giữ cho áo gọn gàng không bị vướng vào dây cung. Cái này không thực sự nhiều khi không cần thiết cần thiết. Chỉ có vận động viên mới hay dùng.
Phần 2 giúp các bạn hiểu hơn về cung tên. Thế giới bắn cung rất phong phú và có nhiều dòng cung khác nhau có thể làm bạn hơi bối rối lúc ban đầu, không biết chọn mua cây cung đầu tiên như thế nào. Thực ra bất cứ cây cung nào, loại cung nào cũng đều đem đến cho bạn niềm vui và trải nghiệm đáng quý. Mỗi dòng cung đều có điểm đặc sắc riêng. Tuy vậy, nếu bạn đã có mục đích rõ ràng rồi thì bạn sẽ chọn loại cung nào đáp ứng tốt nhất mục đích của mình: bắn giải trí hay bắn tính điểm; cây cung nào có tính năng tối ưu để bắn dễ dàng và chính xác hay cây cung nào bạn thấy đẹp mắt; bạn thích cung ngắn hay cung dài; bạn thích loại cung nguyên một cây dài hay loại có thể tháo rời ra được;...Sau khi xác định kiểu cung mình thích thì bạn mới đi tiếp đến phần chọn cung phù hợp cho mình, size nào, nếu là longbow/recurce thì cung tay trái hay tay phải, limb size nào, riser size nào...Bạn có biết là lựa chọn cung tay phải hay cung tay trái không phải đơn thuần là dựa vào tay nào là tay thuận, mà dựa vào yếu tố quan trọng nữa là dựa vào mắt nào là mắt thuận? và mắt thuận không phải là mắt có thị lực tốt hơn như nhiều người lầm tưởng mà lại rất khác? Trong quá trình chơi sau này mũi tên,dây sẽ bị hao mòn. Bạn cần dụng cụ gì để tự lắp ráp sửa chữa mũi tên và dây cung? Chọn cung phù hợp là quan trọng rồi nhưng mũi tên cũng quan trọng không kém, mũi tên không phù hợp thì một cây cung tốt, đắt tiền cũng là vô nghĩa.
Tài liệu hơi dài và có nhiều hình minh họa nên mình share link cho tiện.
Bắn cung từ lâu đã được ghi nhận là môn thể thao để rèn luyện sức khỏe và tinh thần. Từ trẻ em cho tới người cao tuổi đều có thể tập bắn cung. Tôi mong tài liệu này sẽ giúp ích cho những bạn mới cũng như những hướng dẫn viên clb/ khu bắn cung giải trí. Tài liệu đưa ra những kiến thức và chỉ dẫn căn bản nhất giúp bạn tự thực hành hiệu quả và an toàn.
Tuy rằng kỹ thuật bắn cung và phần lớn hình minh họa trong tài liệu này theo lối bắn cung phương Tây nhưng các bạn vẫn có thể áp dụng cho các loại cung khác ví dụ như kỹ thuật ngắm bắn, chọn mũi tên. Tôi chọn lọc dịch tài liệu từ sách huấn luyện của FITA- tiền thân của World Archery hiện nay, hiệp hội bắn cung Canada và kinh nghiệm bản thân. Các bạn mới tập nên bắt đầu từ cung trần/longbow để nắm được kỹ thuật và hiểu rõ về cung tên. Cây cung longbow đơn giản thế mà vẫn làm say mê biết bao người. Có thể nói rằng trong gia đình cung tên thì longbow là cái gốc, những loại cung sau này như recurve, recurve olympic, compound là các nhánh cây. Một khi bạn đã hiểu rõ cái gốc thì bạn cũng sẽ nhanh chóng thích nghi với các loại cung khác.
Chúc các bạn tập an toàn, vui thích với môn thể thao – nghệ thuật này!
Nha Trang, ngày 31 tháng 5 năm 2014
Cung Thủ
Kiều Hưng
Người biên tập: Kiều Hưng – Founder of 4 Winds Archery
Email: kieuhung10x@gmail.com
Facebook: https://www.facebook.com/cungthu.vn/
CHƯƠNG 2: THIẾT BỊ
Thiết bị tiêu chuẩn cho một người mới tập gồm:
- một cây cung sức kéo nhẹ để tập tư thế và động tác đúng
- một bảo vệ cánh tay ( arm guard )
- một găng tay hoặc finger tap
- một túi đựng mũi tên ( quiver )
- 3-6 mũi tên đã được cắt đúng chiều dài.
I.MŨI TÊN
Chiều dài mũi tên cần được xác định phù hợp với “chiều dài kéo” tiếng Anh gọi là “ draw length” hay có thể gọi nôm na là ‘sải tay’ của cung thủ. Với lối bắn kiểu truyền thống, khi kéo đúng tầm tay, đầu mũi tên nhô ra ngoài cánh cung vài cm là vừa. Mũi tên dài một chút dùng vẫn được nhưng nếu mũi tên quá ngắn có thể gây nguy hiểm và không dùng được. Đối với lối bắn target thì chiều dài mũi tên được đo lường rất kỹ, cắt vừa đúng để dùng clicker.
Thân mũi tên có thể làm từ tre, gỗ, nhôm, sợi thủy tinh, sợi carbon...
Đuôi mũi tên thường dùng hai loại chính là lông vũ ( feather ) hoặc vane nhựa. Lông vũ thường được người chơi kiểu truyền thống ưa chuộng vì nó nhẹ, mũi tên kê trực tiếp trên cửa sổ cung mà bắn chứ không cần phải gác lên arrow rest như đối với vane nhựa, đuôi feather khi bị rách chỉ cần vuốt lại là bắn được tiếp, và dễ dàng thay thế feather bằng khuôn hoặc bằng tay trong khi vane nhựa chỉ cần rách một chút là phải bỏ. Bù lại vane nhựa lại có ưu điểm khác là tính đồng đều cao, có nhiều cấu hình để lựa chọn. Cung thủ thi đấu Olympic ưa dùng loại vane xoáy để tăng tính ổn định của mũi tên ở cự ly dài. Feather cũng có thể dán để mũi tên bay xoáy tuy nhiên độ xoáy không nhiều bằng vane xoáy ( spin vane).
Mũi tên được đo lường bởi độ cứng ( spine) của nó Nếu mũi tên cứng quá khi bắn sẽ không êm. Nếu mũi tên mềm quá khi bắn có thể bị gãy. Ngoài ra mũi tên quá cứng hoặc quá mềm sẽ làm hướng bay của mũi tên không thẳng. Bạn nên chọn mũi tên cứng một chút dùng sẽ an toàn hơn và có thể vẫn sử dụng tốt khi sau này dùng cung mạnh hơn. Độ cứng của mũi tên được đo bằng cách treo một quả nặng vào giữa mũi tên dài 28 inch. Độ oằn của mũi tên nhân với 1000 cho ra thông số spine. Con số càng lớn đồng nghĩa với mũi tên bị cong xuống nhiều- tức là mũi tên “mềm” và ngược lại
Mũi tên bằng carbon và nhôm thường có ghi thông số trên thân mũi tên thể hiện độ cứng.. Ví dụ mũi tên 700 cứng hơn mũi tên 900. Độ cứng được in thên thân của mũi tên, những loại rẻ tiền thì thường không có thông số này.
Mũi tên nhôm thường có thêm 4 chữ số in trên thân mũi tên ví dụ 2514. Hai chữ số đầu thể hiện đường kính ngoài của mũi tên và được tính bằng cách nhân 25 với 0.064 inc = 4.06 cm. Hai chữ số sau thể hiện độ dày và được tính bằng 14 nhân với 0.001 inc = 0.3 mm
Nhưng số in trên thân mũi tên chỉ là độ cứng “ tĩnh” của đoạn thân mũi tên mà thôi. Độ cứng “ động lực” của cả mũi tên khi lực dây cung tác động vào còn tùy thuộc vào trọng lượng của đầu tên, đuôi tên và feather/vane nữa. Ví dụ thân mũi tên ( arrow shaft) 900 đi với đầu tên 50 grain có độ cứng tương đương với shaft 810 đi với đầu tên 100 grain. Xác định độ cứng mũi tên phù hợp rất quan trọn ở trình độ nâng cao. Tôi sẽ nói kỹ hơn về cách ráp mũi tên có độ cứng phù hợp ở một bài khác. Đối với người mới tập thì có thể chọn đại khái hơn và nên chọn mũi tên cứng hơn mức cần thiết để sử dụng được lâu bền hơn và có thể vẫn dùng được khi sau này dùng cung mạnh hơn. Tốt nhất là nên tư vấn người có chuyên môn.
II. CÁCH XÁC ĐỊNH CHIỀU DÀI MŨI TÊN ( DRAW LENGTH) PHÙ HỢP:
Cách thứ nhất: Chính xác nhất là đo trực tiếp với cây cung, bạn nên dùng cung sức kéo nhẹ cho dễ dàng. Điều quan trọng là bạn phải tập tư thế đúng trước đã, thì việc đo mới có ý nghĩa. Tôi thấy một số hiện tượng thường gặp ở những người mới hoặc chưa tập động tác kỹ là tư thế tay chưa chuẩn cho nên đo sải tay thường ngắn hơn sau khi đã nắn đúng tư thế. Để việc đo được chính xác bạn có thể cần một người khác quan sát nắn cho bạn vào đúng tư thế. ( tư thế đúng được trình bày ở phần 3: Kỹ thuật bắn cung ). Draw length là khoảng cách từ mép ngoài của tay cầm đến dây cung.
Nếu không có cung thì bạn có thể chế một cung tạm làm từ một đoạn ống nước PVC dài khoảng 62-66’’, bạn buộc dây và lắp mũi tên rồi kéo đúng tư thế và đo.
Cách thứ 2. Nếu không có cung thực sự,bạn có thể cầm một đoạn dây. Bạn làm động tác“giương cung, kéo tên” và đo chiều dài từ mép ngoài của ngón tay cầm cung cho đến điểm neo mũi tên. Cách này cũng cần bạn phải tập tư thế đúng trước. Nếu cần. bạn nhờ ,một người khác kiểm tra và đo giúp.
Cách thứ 3 là lấy chiều dài sải tay chia cho 2,5. Cách này cũng chính xác tương đối thôi vì thực tế có người sải tay dài/ngắn khác nhau. Cho nên tỷ lệ trên không thể áp dụng cho tất cả mọi người.
Dụng cụ làm, sửa chữa mũi tên:
Nếu bạn bắn cung lâu dài thì bạn sẽ cần đến một bộ dụng cụ để tự mình ráp/ sửa chữa.
Khuôn dán tên ( feather jig) giúp bạn dán feather/vane với góc chuẩn đều nhau.
Với lông vũ ( feather ) khuôn dán có nhiều loại kẹp ( clamp ) như kẹp thẳng ( straight), kẹp dùng cho left feather, kẹp cho loại right feather, kẹp tạo hình xoáy ( helical) thì có left helical, right helical.
Với vane thì chỉ có loại kẹp thẳng
Tube cutter giúp bạn làm dấu cắt mũi tên phẳng.
Cưa răng mịn để cắt mũi tên. Bạn có thể dùng cưa máy hoặc cưa sắt loại cầm tay rồi mài mịn lại bằng giấy nhám 120.
Thước đo.
III. CUNG
Khi chọn cung bạn cần xác định dựa vào những thông số chính là : loại cung, chiều dài, lực kéo, cung dành cho người thuận tay trái hay tay phải.
Một số loại cung chính
1.Longbow Anh. Trường cung Anh ngày trước được đẽo ra từ nguyên một log gỗ chính vì vậy mà nó phải dài để kéo không bị gãy. Longbow Anh hiện đại ngày nay được dán bằng nhiều lớp gỗ nên có độ đàn hồi,bền tốt hơn cung ngày xưa. Ở VN ít gặp longbow Anh do chi phí vận chuyển nguyên cây dài như vậy từ nước ngoài là khá cao.
( English Long bow nguyên thủy đẽo từ một log gỗ )
2. Cung ngắn recurve truyền thống như cung cung Mãn Châu, cung Turkish, cung Hàn quốc
Mặc dù đây là những loại cung khác nhau nhưng chúng có một số đặc điểm chung giống nhau là cung ngắn, kết cấu recurve composit bằng nhiều loại vật liệu như sừng, gỗ, gân, xương dán với nhau bằng keo nấu từ gân và da. Có thể nói đó là phát minh lớn trong lịch sử cung tên. Có lẽ chính từ truyền thống chiến đấu trên lưng ngựa đã là động lực để người ta phát minh ra loại cung ngắn gọn và lực bắn mạnh như vậy.
Nói chung cung ngắn mà lại mạnh thì độ giật tay lớn, hay nói cách khác là không êm bằng cung dài. Tuy thế loại cung này nếu dùng với mũi tên to,nặng thì độ giật cũng giảm đi nhiều. Bắn chính xác các loại cung này là một thử thách và cũng là một điều thú vị. Có lẽ loại này được dân chơi ưa chuộng hơn. Còn nếu bạn muốn loại tiện nghi, dễ bắn, chính xác hơn thì nên sử dụng loại cung hiện đại longbow/recurve phương Tây.
Hiện nay trên thị trường có bán cung kiểu Mãn Châu và Turkish, phần lớn từ sản xuất từ Trung Quốc. Nhưng vật liệu làm cung thường bằng sợi thủy tinh( chất lượng kém hơn sợi thủy tinh của Mỹ ) và gỗ dán, bọc bên ngoài bằng simily giả da chứ không phải là chất liệu truyền thống bằng sừng, gân nên chúng ta khó có thể cảm nhận được cây cung ngày xưa như thế nào. Một số hãng Hàn quốc sử dụng sợi thủy tinh cao cấp hơn cung do Trung Quốc sản xuất. Ngoài ra cũng có một số nghệ nhân chế tác cung handmade bằng vật liệu truyền thống, nhưng giá thường cao và hiếm gặp.
3.Cung Nhật Bản
Phải nói răng kỹ nghệ chế tác cung của người Nhật cũng rất cao, cung Nhật cũng là một loại cung composit- được dán từ tre và gỗ rồi tạo hình bằng khuôn. Kết cấu này cho độ đàn hồi và sức mạnh tốt là chỉ làm từ một loại vật liệu. Điểm khác thường của cây cung này là nó rất dài- khoảng 2,2m và điểm kéo dây lại thấp ở phía dưới chứ không gần trung điểm như các loại cung khác Đây là điểm khác thường, cũng là điểm độc đáo và cũng là một nhược điểm của cung Nhật . Một lý giải cho điều này là kéo thấp như vậy lực bắn sẽ cho lực mạnh hơn là kéo ở trung điểm của dây cung. Cung Nhật nổi tiếng về giá trị nghệ thuật, thiền hơn là tính chính xác.
Cho đến thập niên 60 người Mỹ đã có một cuộc cách mạng trong lịch sử cung tên khi phát minh ra loại cung long bow và recurve với tay cầm có cửa sổ( window). Điều này giải quyết 3 vấn đề là tay cầm có điểm kê mũi tên, mũi tên được đặt gần hơn với center shoot, và cửa sổ còn giúp tầm nhìn đến mục tiêu không bị che khuất. Cây cung có cấu trúc composit. Lõi của cánh cung làm từ hai lớp gỗ và gia cố hai lớp sợi thủy tinh ở ngoài, các lớp được dán với nhau bằng keo resin epoxy. Với vật liệu hiện đại này tốc độ bắn của cung tăng đáng kể so với vật liệu truyền thống ngày trước. Ngày nay ngoài sợi thủy tinh người ta còn dùng các loại vật liệu mới khác. Loại cung hiện đại này đang phổ biến nhất hiện nay bởi chúng có nhiều tính năng tiện lợi, độ chính xác cao, đặc biệt là loại cung take down tháo lắp rất thuận tiện khi mang đi xa.
4. Long bow :khi cung đã lên dây thì điểm tiếp xúc duy nhất giữa dây và cánh cung là ở chỗ móc dây cung. Cung longbow được nhiều người ưa chuộng bởi longbow dễ bắn, êm tay, dễ bảo quản, cánh cung ít bị vặn xoắn như ở cung recurve.
Ví dụ một cây longbow thẳng do Hưng- Cung Thủ chế tác. Lõi là hai lớp tre, hai mặt ngoài là sợi thủy tinh. Đây là một cây longbow khi tháo dây cung thì cánh cung thẳng.
Một cây longbow reflex deflex do Hưng- Cung Thủ chế tác. Thiết kế cong này là sản phẩm trung gian giữa dòng longbow thẳng và cung recurve. Cánh cung cong về phía trước nhưng không cong nhiều như ở cung recurve. Do vậy khi lên dây thì điểm tiếp xúc giữa dây và cánh cung vẫn là duy nhất ở chỗ móc dây. Đó là một thiết kế tận dụng được ưu điểm của cả hai loại. Nó dễ bắn, bắn êm tay, dễ chế tác hơn recurve và tốc độ bắn tuy không nhanh bằng recurve nhưng cũng nhanh hơn kiểu cánh cung thẳng.
5. Cung Recurve hiện đại. Cung recurve: cánh cung cong ngược về phía trước. Khi lên dây thì ngoài vị trí đầu móc, dây tiếp còn xúc với một phần của cánh cung.
Nếu so sánh cùng công nghệ, vật liệu, lực bắn thì thiết kế recurve có tốc độ bắn nhanh hơn so với longbow. Tuy vậy longbow lại có ưu điểm là bắn êm hơn, cánh cung ít bị vặn xoắn hơn recurve.
Ví dụ cung recurve one piece
Ví dụ cung recurve takedown
Cung recurve có thể chia ra làm 3 loại chính là:
- Cung săn - bare bow, thường ngắn tầm 58’’- 62’’ để đi rừng. Bản chất cung ngắn cho nên bắn sẽ giật tay khá mạnh, nhưng cung săn lại bắn với mũi tên nặng có ngạnh sắc nên sẽ đỡ giật tay đi khá nhiều.
- Cung trần ( bare bow) bắn giải trí thường dài từ 62’’-70’’. Cung dài thì bắn sẽ êm hơn cung ngắn nhưng tốc độ chậm hơn cung ngắn. Kiểu cung này được nhiều người sử dụng vì dễ dùng, tuy không dùng phụ kiện hỗ trợ nhưng vẫn đạt đến độ chính xác khiến bạn hài lòng , nhẹ nhàng mà không phụ thuộc vào quá nhiều phụ kiện như kiểu recurve Olympic.
- Cung recurve Olympic. Đây là kiểu loại dành cho thi đấu thành tích cao, cho nên người ta làm mọi cách để tối ưu hóa lợi thế của dụng cụ. Cây cung được gắn thêm nhiều thiết bị như thước ngắm, chống rung, limb saver…Kết quả là để đạt đến độ chính xác cao nhất thì cây cung trở nên cồng kềnh và trọng lượng khá nặng.
Cung take down do hai cánh cung ( limb) kết nối với tay cầm ( riser ). Điều hay là chúng ta có thể thay đổi lực bắn bằng cách đổi bộ cánh cung hoặc đổi tay cầm và có thể nhiều khi có thể tráo đổi tay cầm của hãng này đi với cánh cung của hãng khác.
Về tay cầm ( riser ) .
Tay cầm có hai loại chính là:
Loại vặn ốc ( bolt on ) : Cánh cung phải được vặt chặt vào tay cầm. Do đó lực kéo của cây cung là cố định. Đối với loại tay cầm vặn ốc này thì mặc dù các nhà sản xuất không đảm bảo là tay cầm và cánh cung của các hãng khác nhau là cùng một chuẩn và tương thích với nhau nhưng có khi tráo đổi vẫn được.
Ví dụ riser và cánh cung kiểu vặn ốc.
Loại tay cầm ILF ( international Limb Fitting ) : cánh cung được cài vào tay cầm kiểu tháo lắp nhanh mà không phải vặn ốc. Đây là thiết kế đột phá được phát minh bởi hãng Hoyt và sau này đã trở nên phổ biến toàn cầu. Cánh cung có một chốt được cài gá vào tay cầm bởi chỗ hõm ( dove tail ). Cái hay của thiết kế này không chỉ là giúp cho việc tháo lắp cánh cung nhanh chỉ với một cái “ click” mà hơn cả là tay cầm này có thể thay đổi sức kéo của cung trung bình khoảng +/- 5% so với lực tiêu chuẩn ( sự điều chỉnh % này cũng tùy thuộc vào các hãng khác nhau nữa). Khi nới lỏng con ốc ra thì cánh cung ngả về phía sau làm lực bắn giảm đi và khi siết chặt ốc vào thì cánh cung ngả về phía trước làm lực cung mạnh hơn. Và thực sự là sự điều chỉnh này rất lợi hại cho việc phát triển thể lực cũng như khi tinh chỉnh mũi tên. Tay cầm ILF tương thích với tất cả các loại cánh cung chuẩn ILF ( trừ một số rất ít mẫu như Hoyt Fomula chỉ tương thích với cánh cung Fomula). Do đó bạn có rất nhiều lựa chọn để lắp cây cung của mình . Ví dụ cánh cung hãng Win Win lắp vào tay cầm Hoyt.
Ví dụ riser và limbs ILF
Cần phải nói thêm một điều là tay cầm gỗ truyền thống dù là gỗ kiểu vặn ốc hay ILF được nhiều người vẫn ưa thích bởi cảm giác ấm áp của gỗ, vẻ đẹp truyền thống và đặc đểm là có thể gác trực tiếp mũi tên lông vũ trên tay cầm mà bắn, giúp cài tên nhanh và chắc chắn. Đó là lựa chọn của đa số thợ săn, bắn đồng cỏ, bắn đĩa bay và bắn giải trí trong sân nhà. Nhưng cửa sổ tay cầm gỗ thường hơi dày do đó mũi tên không ở chính giữa mặt phẳng dây cung mà hơi lệch sang bên trái một chút ( đối với cung tay phải).
Trong khi đó tay cầm nhôm, carbon thì thành cung mỏng và cho phép điều chỉnh mũi tên từ vị trí lệch qua phải-trung tâm giữa mặt phẳng dây cung- cho đến lệch qua trái. Do đó cho phép tinh chỉnh dễ dàng. Riser loại này bắt buộc phải dùng arrow rest để gác mũi tên.
Về Cánh cung ( limb ). Theo qui ước quốc tế các nhà sản xuất đo lực cung ở draw length tiêu chuẩn là 28 inc. Lực cung thay đổi khoảng +- 2.5 # cho mỗi thay đổi một 1’’ draw length. Ví dụ 45# @ 28’’ thì lực là 42.5# @ 27’’ và 47.5# @ 29’’.
Đọc thông số trên cánh cung.
Như vậy có nghĩa là bộ cánh cung này nếu đi với tay cầm 25’’ thì ra cây cung dài 68’’ và có sức kéo là 30#
Nếu đi với tay cầm 23’’ thì ra cây cung dài 66’’ và có sức kéo 32 #. Tương tự ta suy ra nếu đi với tay cầm 21’’ thì ra cung dài 64’’, 34#. Đi với tay cầm 27’’ thì ra cung dài 70’’,28#.
Cánh cung thì có 2 loại chính:
Loại lõi gỗ và 2 lớp sợi thủy tinh bên ngoài. Đây là thiết kế đầu tiên và vẫn được sử dụng, ưa chuộng cho đến ngày nay. Vật liệu mới thường đắt hơn nhưng không có nghĩa là cánh cung gỗ/ fiber glass không tốt. Có những mẫu rất tốt, rất êm. Trên cánh cung loại này người ta không ghi cái nào là trên hay dưới. Chúng ta biết cánh cung có ghi thông số lực kéo là cánh bên dưới.
Loại vật liệu mới thường đắt tiền hơn. Đó là gỗ/ carbon hay bamboo/ carbon hay foam/ carbon và còn kết hợp thêm graphine.
Plunger hay còn gọi là cushion. Từ này không có trong tiếng Việt nên tôi dùng từ gốc tiếng Anh. Phụ kiện này làm hai chức năng. Một là điều chỉnh center shoot hay là điều chỉnh mũi tên nằm giữa cánh cung hay lệch trái, lệch phải. Và nó có lò xo điều chỉnh được độ cứng/ mềm chỗ tiếp xúc đầu tỳ với mũi tên. Bằng cách điều chỉnh lò xo, mũi tên bắn đi sẽ êm, không hoặc ít bị lệch hướng do va chạm vào đầu tỳ.
Về dây cung.
Dây cung của longbow thì ngắn hơn cung khoảng 3’’ là vừa. Trong khi đó dây cung của recurve thì ngắn hơn cung khoảng 4’’ là vừa. Theo qui ước người ta nói dây cung cho longbow 66’’ thì có nghĩa là chiều dài thực sự của nó là 63’, và dây cung recurve 66’’ thì chiều dài thực sự của nó là 62’’.
Dây cung làm từ vật liệu chuyên dụng đòi hỏi ít dãn và tốt nhất là không dãn. Dây cung cũng là một yếu tố quyết định tính năng của cây cung. Dacron B 50 là loại phổ biến hơn 10 năm trước,sau một thời gian sử dụng nó có thể dãn hơn 1cm. Sau này có loại Brownell fast flight gần như không dãn và nhà sản xuất nói là nó giúp tăng tốc độ bắn tên lên tới 3%. Loại BCY cũng nhiều chọn lựa.
Dụng cụ làm và sửa chữa dây cung.
Nếu bạn muốn làm dây cung thì bạn cần một khuôn làm dây ( string jig ). Dụng cụ này cũng đơn giản và bạn có thể tự làm.
Một thứ khác mà bạn cần đến nhiều hơn. Đó là dụng cụ để quấn dây bảo vệ cung-là chỗ hai đầu dây và đoạn giữa nơi cài mũi tên. Sở dĩ tôi nói bạn cần đến nó là vì nhiều khi nock mũi tên của bạn quá lỏng hoặc quá chặt khi cài vào dây cung. Bạn có thể sửa lại bằng cách quấn lại dây chỗ cài mũi tên với chỉ to hơn hoặc nhỏ hơn. Hoặc nhiều khi sợi dây mua về sau một thời gian bị dãn ra làm chỗ quấn dây bị hở thì bạn cũng phải quấn lại.
Để giữ cho dây cung được lâu bền thì bạn cũng thường xuyên kiểm tra và vuốt sáp lại nếu cần. Kẻ thù lớn nhất của dây cung là thời tiết khô hanh, khi sợi dây bị khô quá thì dễ bị đứt.
6.Cung 3 dây hay còn gọi là cung compound :có tính chất đặc biệt là trợ lực rất nhiều. Khi kéo hết sải tay lực giữ dây cung thường chỉ bằng khoảng 25-35 % lực kéo thực sự của cung. Nhưng hạn chế của cung 3 dây là chỉ có thể đặt chiều dài kéo ở một khoảng cách nhất định. Ví dụ cung được đặt có chiều dài kéo là 27’’ thì chỉ những người có sải tay +/- 27’’ mới dùng được. Ban đầu cung 3 dây được phát minh chủ yếu để đi săn, sau này còn trở thành một môn thi đấu thể thao và bắn giải trí.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
PHẦN VỀ CUNG HIỆN ĐẠI LONGBOW/RECURVE.
Cung tay trái và cung tay phải: Khái niệm này do người Tây phương phát minh ra cùng với cây cung longbow/recurve có cửa sổ.. Sau này người ta khoét một cửa sổ ở chỗ tay cầm để kê mũi tên lên đó. Cửa sổ đó có hai tác dụng, thứ nhất là để kê mũi tên, thứ hai là để mũi tên gần ở chính giữa hay hoàn toàn ở giữa cánh cung, như vậy khi bắn đi mũi tên sẽ đi thẳng hoặc ít bị lệch về trái hay lệch về phải hơn so với cung nguyên thủy. Cung tay phải có cửa sổ ở bên trái. Tay trái cầm cung, tay phải kéo dây. Cung tay thì ngược lại.
Cách chọn cung tay trái hây tay phải.
Cây cung nguyên thủy không có sự phân biệt dành cho người thuận tay trái hay tay phải, khi giương cung thì mũi tên tỳ ngay lên tay cầm cung, mũi tên kê bên trái hay bên phải cung đều được. Sau này ở phương Tây người ta phát minh ra kiểu tay cầm có cắt cửa sổ để kê mũi tên thì mới có khái niệm cung tay trái/tay phải .
Trước khi mua cây cung đầu tiên,bạn cần biết mình sẽ mua cung tay trái hay cung tay phải. Để chọn cung tay trái hay cung tay phải lại phụ thuộc vào bạn có con mắt thuận hay không ? Nếu có, mắt thuận thì đó là mắt nào? Và một yếu tố khác cần quan tâm là tay thuận của mình ở bên nào.
Thế nào là con mắt thuận ?
Có lẽ chỉ những người trong giới cung nỏ và bắn súng mới biết đến khái niệm này. Đó không phải là con mắt có thị lực tốt hơn hoặc là mắt không bị tật cận thị, viễn thị như một số người lầm tưởng đâu. Bạn hãy theo dõi biểu đồ sau: Ta có một màn chắn là đoạn màu xanh( trong thực tế là mặt bia ). Giả sử ta mở cả hai mắt và ngắm đầu mũi tên vào bia. Vậy khi đó mắt trái sẽ nhìn thấy ảnh của đầu mũi tên ở vị trí A trên màn chắn, trong khí đó mắt phải sẽ nhìn thấy ảnh của đầu mũi tên ở vị trí B trên màn chắn.
Người không có mắt thuận sẽ đồng thời nhìn thấy cả hai đầu tên ở vị trí A và B. Mắt nào tốt hơn thì cho ảnh rõ hơn.
Người có mắt thuận là mắt phải thì chỉ nhìn thấy một đầu tên ở vị trí B, lúc này mặc dù mắt trái vẫn mở và nhưng nó không thấy gì cả.
Tương tự người thuận mắt trái thì chỉ nhìn thấy đầu tên tại vị trí A, mặc dù mắt phải vẫn mở nhưng nó không nhìn thấy gì cả.
Nếu bạn nhắm một mắt lại thì tất nhiên bao giờ cũng chỉ có duy nhất một ảnh do con mắt đang mở nhìn thấy.
Cách xác định mắt thuận
Mở 2 mắt, duỗi cánh tay và đưa ngón tay cái ngắm thẳng hàng với bia hay một vật bạn chọn làm mục tiêu.
Nếu bạn thấy bóng của 2 ngón tay thì bạn không có mắt thuận.
Nếu chỉ thấy một ngón tay ( như hình A) thì chứng tỏ bạn có mắt thuận. Bước tiếp theo, bạn để nguyên tay như vậy, nhắm mắt trái lại, nếu ngón tay vẫn thẳng hàng với mục tiêu ( hình B) thì mắt phải là con mắt thuận. Bạn thấy không ? Cho dù bạn mở mắt trái hay nhắm mắt trái thì ảnh của ngón tay vẫn không thay đổi vì nó chỉ phụ thuộc vào mắt phải. Nhưng nếu bạn nhắm mắt phải và mở mắt trái thì thấy ngón tay không thẳng hàng với mục tiêu nữa ( hình C ) vì ảnh lúc này do mắt trái nhìn thấy. ( Mắt thuận bên trái thì hiện tượng ngược lại )
A B C
Thế nào là tay thuận ?
Tay thuận là tay khỏe hơn, khéo léo hơn. Thường thì người ta dùng tay thuận để kéo dây cung.
Bây giờ bạn sẽ thấy hiện tượng là nếu bạn dùng tay phải để kéo dây dung, nhưng nếu bạn lại có mắt thuận bên trái thì nếu bạn ngắm đầu mũi tên vào bia thì có lẽ chẳng bao giờ trúng đâu vì đường đi của mũi tên khác hẳn với đường ngắm của mắt.
Làm sao để chọn cung tay trái hay tay phải?
1.Trường hợp thứ nhất. nếu mắt thuận và tay thuận cùng một bên thì đó là lý tưởng nhất. Bạn chọn cung bên thuận của mình
2.Trường hợp thứ 2. Mắt thuận và tay thuận không cùng một bên. Bạn chỉ được chọn thuận một thứ và phải hy sinh một thứ.
- Hoặc là bạn chọn mắt thuận làm chủ, thì bạn phải tập kéo dây cung bằng tay không thuận. Bạn ưu tiên dùng mắt thuận hơn. Bởi vì việc ngắm bắn rất quan trọng, mắt thuận do bẩm sinh và khó có thể thay đổi được. Còn chuyển tay thì có thể tập được trong khoảng thời gian ngắn hơn.
- Hoặc là bạn ưu tiên dùng tay thuận để chọn cung thì bạn phải nhắm mắt thuận lại khi ngắm bắn. Khi đó góc nhìn của bạn bị thu hẹp hơn so với mở hai mắt khi ngắm bắn, và ngắm bằng một mắt cũng mỏi và có cảm giác khó chịu hơn so với ngắm bằng hai mắt. Dĩ nhiên sau một thời gian thì bạn cũng sẽ quen với việc đó.
3.Trường hợp thứ 3. Bạn không có mắt thuận thì bạn chọn cung dựa vào tay thuận.
- Hoặc là bạn chọn cách ngắm bằng mắt bên phía tay thuận và nhắm mắt kia lại khi ngắm bắn.
- Hoặc là bạn chọn cách mở hai mắt khi ngắm bắn. Việc này có khó khăn một chút trong việc ngắm bắn vì cùng một lúc bạn nhìn thấy hai ảnh . Giả sử bạn ngắm bằng đầu mũi tên thì bạn sẽ thấy hai ảnh hơi mờ và trong suốt nhìn xuyên qua được của đầu mũi tên. Bạn xử lý bằng cách tay nào kéo dây thì dùng ảnh do mắt bên đó nhìn thấy để ngắm. Ví dụ bạn kéo dây cung bằng tay phải thì bạn ngắm bằng đầu mũi tên phía bên trái ( vị trí B). Bạn đừng quan tâm tới mũi tên bên phải ( ảnh A – do mắt trái nhìn thấy).
Chọn chiều dài cung phù hợp.
Nói chung nếu so sánh hai cung cùng chất liệu và thiết kế thì cung dài thì dễ sử dụng hơn, bắn êm , tuy nhiên bắn sẽ chậm hơn. Cung ngắn thì giật tay nhiều hơn, bắn nhanh hơn và kéo dây làm đau ngón tay hơn do góc kéo dây nhọn và có nguy cơ gãy nếu người sử dụng có sải tay dài. Bạn cần biết thông tin từ nhà sản xuất để biết chiều dài kéo tối đa của cây cung là bao nhiêu để chọn cung cho mình. Nếu không biết cụ thể thì bạn có thể ước lượng chiều dài cung cao ngang mang tai mình là có thể dùng an toàn. Dùng cung dài thì an toàn hơn. Tuy nhiên để tận dụng tối đa lợi thế của dụng cụ thì bạn cần chọn chiều dài cung phù hợp với sải tay ( draw lengh) của mình.
Tham chiếu chiều dài cung với sải tay. Bảng tham chiếu này dành cho kiểu loại cung recurve thi đấu bắn target. Nó hướng đến sự tối ưu hóa của thiết bị để đạt điểm cao nhất có thể.( Với những thể loại khác như bắn field, săn bắn, giải trí thì chúng ta có những tiêu chí khác để chọn chiều dài cung)
| Sải tay | Chiều dài cung |
| Đến 25” | 62’’ |
| 25-26’’ | 64” |
| 26-27’’ | 66’’ |
| 27-28” | 68” |
| Dài hơn 28” | 70” |
| Riser | Long limbs | Medium limbs | Short limbs |
| 27’’ | 72’’ | 70’’ | 68’’ |
| 25’’ | 70’’ | 68’’ | 66’’ |
| 23’’ | 68’’ | 66’’ | 64’’ |
Brace height
Khái niệm này không có trong tiếng Việt nên tôi không để nguyên từ tiếng Anh. Đó là khoảng cách từ chỗ hõm của tay cầm cho đến dây cung. Đây là một yếu tố quan trọng trong việc tinh chỉnh để cây cung bắn êm, không ồn.
Bảng tham khảo brace height với chiều dài cung recurve của Win Win.
| Riser | Long limbs | Medium limbs | Short limbs |
| 27’’ | 22-24.5 cm | 21.5-24 cm | 21-23.5 cm |
| 25’’ | 22-24 cm | 21-23.5 cm | 20.5-23 cm |
| 23’’ | 21.5-23.5 cm | 20.5-23 cm | 20-23.5 cm |
Đảm bảo rằng lực kéo không quá nặng. Người mời tập nên học động tác và tư thế đúng và sử dụng cung với chiều dài phù hợp và sức kéo vừa phải để có thể giương cung, ngắm bắn mà không phải quá sức. Khi kỹ thuật và thể lực phát triển hơn, bạn có thể sử dụng những cây cung có lực kéo mạnh hơn. Lực kéo cung qui ước được đo ở sải tay 28 inch. Và lực cung thay đổi khoảng chừng ± 2 ½ pound cho mỗi inch từ 28”. Vì vậy, nếu cung có lực kéo 45 # @ 28 "thì sẽ có lực khoảng 42½ # @ 27" hoặc 47½ # @ 29 ".
Sau đây là bảng khuyên dùng đối với người mới tập thể hiện quan hệ giữa lứa tuổi và lực kéo ( một pound Mỹ tương đương 0,5 Kg)
| Tuổi | Lực kéo |
| 10-12 | 10-15 pound |
| 12-14 | 15- 20 |
| 15- 17 | 18-24 |
| 18 + | 20- 30 |
| Giới tính | |
| Nữ | 15- 25 |
| Nam | 20- 28 |
Lời khuyên giúp bạn chọn cây cung đầu tiên, nâng cấp dụng cụ.
Đầu tiên, nếu có thể bạn nên mượn, chơi thử các kiểu loại để cảm nhận và chọn mua loại mình thích nhất.. Riêng với kiểu longbow/recurve hiện đại thì lời khuyên của chuyên gia Jonh từ Lancaster Archery cho các bạn chọn cung có chiều dài thích hợp như thế này:
Bạn cân nhắc 3 yếu tố chính để chọn cung là:
- Sải tay của bạn
- Mục đích chính của bạn là gì: đi săn, chơi giải trí hay thi đấu chuyên nghiệp?
- Sở thích của bạn như thế nào? Bạn có xu hướng thích cung ngắn hay cung dài
| Sải tay | Limbs size |
| Ngắn hơn 26’’ | Short |
| 26-27’’ | Short |
| 27-30’’ | Medium |
| Dài hơn 30’’ | Long |
Nếu Jonh thích đi săn thì anh ta thích dùng cung 58’’ để ngắn, gọn, dễ đi rừng. Anh ta sẽ chọn tay cầm 15’’ kết hợp với limbs medium để ra cung 58’’
Nếu Jonh thích bắn giải trí và anh ta thích cung dài 64’’. Anh ta sẽ chọn tay cầm 21’’ đi với limbs medium.
Nếu Jonh thích bắn target thì cung dài 68’’ là thích hợp nhất với sải tay của anh ta. Jonh chọn tay cầm 25’’ đi với limbs medium.
Lời khuyên đối với các bạn khi nâng cấp dụng cụ
Một khi chọn được loại mình thích rồi, bạn cũng không nên vội mua cây đắt tiền ( trừ khi tiền không phải là vấn đề của bạn ), bởi vì trong quá trình chơi bạn sẽ khám phá bản thân, phát hiện ra nhiều điều mới và sở thích của bạn có thể thay đổi. Khi kỹ thuật và thể lực của bạn đã phát triển hơn. Đó mới là lúc nâng cấp. Giả sử rằng bạn đã xác định limbs size phù hợp với mình.
Bước 1: nếu kinh phí của bạn là hạn chế, thì hãy nâng cấp tay cầm trước, vì nhu cầu của bạn là không thay đổi nên bạn có thể dùng nó lâu dài với bất cứ cặp limb nào nâng cấp sau này. Thông số quan trọng của tay cầm là chiều dài và thiết kế. Tay cầm dài thì có cửa sổ dài giúp cho việc ngắm mục tiêu dễ dàng, cũng như dễ sử dụng thước ngắm. Đó là lý do cung thủ olympic thường dùng riser 25’’ và tay cầm có 3 chỗ để gắn chống rung.
Bước 2: nâng cấp cánh cung. Limb size của bạn vẫn giữ nguyên nhưng bạn sẽ nâng cấp lên bộ tốt hơn hoặc có sức kéo phù hợp với thể lực bạn hơn.
Bước 3: bạn cũng nên dành một khoản kinh phí để đầu tư vào mũi tên. Bởi vì nếu bạn có một bộ cung tên đắt tiền mà lại dùng với mũi tên chất lượng kém thì kết quả có khi không bằng dùng cung kém hơn đi với bộ tên tốt.
Bước thứ 4:là nâng cấp với các phụ kiện khác. Nếu bạn bắn cung trần thì trước hết là nâng cấp sợi dây
Trang bị của cung thủ.
Găng tay hoặc finger tap để bảo vệ ngón tay và giúp kéo dây đỡ đau tay .
Bảo vệ cánh tay. Arm guard để bảo vệ cánh tay khỏi bị dây cung bật vào và giữ cho tay áo không vướng vào dây.
Túi đựng mũi tên
Bảo vệ ngực. Chest guard giúp bảo vệ ngực không bị dây cung bật vào và giữ cho áo gọn gàng không bị vướng vào dây cung. Cái này không thực sự nhiều khi không cần thiết cần thiết. Chỉ có vận động viên mới hay dùng.
Last edited: